Wykorzystane teksty ukazują wpływy języka angielskiego na język bułgarski. Język jest chłonnym systemem, dzięki czemu można w nim zauważyć wiele zmian na różnych płaszczyznach. Najwięcej zmian zachodzi na płaszczyźnie leksykalnej, którą będę się zajmowała. Podstawą materiałową jest 371 anglicyzmów (haseł) zebranych z trzech numerów bułgarskich magazynów dla mężczyzn: Mexx (2010), Playboy (2010), Мускули & Фитнес (2010). Wybrałam akurat te czasopisma, ponieważ uważam, że jest w nich najwięcej wyrazów związanych z innowacjami technologicznymi czy sportem. W tych działach terminologii języka bułgarskiego znajduje się wiele wyrazów pochodzenia angielskiego. Warto zauważyć, że oddziaływanie języków jest częścią zjawiska cywilizacyjnego – kontaktu kulturowego. Ten, w przypadku Bułgarii, szczególnie po okresie przemian ustrojowych, stał się stałym elementem szeroko pojętego życia Bułgarii, a wpływ na to miały głównie powiązania ekonomiczne, polityczne i kulturowe.

I. Podstawy teoretyczne

1. Uwagi wstępne na temat procesu zapożyczania

Język jest specyficznym zbiorem znaków, podlegającym zmianom na wielu płaszczyznach. Najwięcej zmian zauważamy na płaszczyźnie leksykalnej, która charakteryzuje się dużą łatwością wchłaniania nowych elementów, tj. jednostek wyrazowych. Nie jest możliwe wyeliminowanie wszystkich pożyczek, ponieważ stanowią one najprostszy sposób zasilania inwentarza leksykalnego. Nie ma też języków bez pożyczek, co oznacza, że zjawisko zapożyczeń jest nieuniknione. Bezwzględne potępianie zapożyczeń nie zasługuje na aprobatę. Zapożyczanie dowodzi, że język jest żywy, modernizuje się i wzbogaca. Zapożyczenia podlegają adaptacji, czyli są zależne od struktury języka zapożyczającego. Proces adaptacji może zachodzić na poziomie graficznym (dostosowanie do ortografii), na poziomie fonologicznym (dostosowanie się do systemu fonologicznego), morfologicznym, czyli podporządkowuje się zapożyczenia morfologii języka-biorcy oraz semantycznym czyli znaczeniowym Wszystkie procesy szczegółowo omówię w następnym rozdziale.

Każde zapożyczenie ma swoją przyczynę językową bądź pozajęzykową. Posłużę się tutaj podziałem U.Weinreicha, o którym pisze E. Mańczak-Wohlfeld (1995: 18). Tak więc do przyczyn językowych zaliczamy:

1. „ niską frekwencję pewnych wyrazów, co powoduje, że ulegają one zapomnieniu i stąd wynika konieczność wprowadzenia w ich miejsce nowych pożyczek,
2. występowanie par homonimicznych, co prowadzi do zastępowania jednego z homonimów przez obce jednostki leksykalne,
3. utratę ekspresywności przez niektóre rodzime leksemy, co przyczynia się do zapożyczania nowych wyrazów ekspresywnie nacechowanych,
4. niewystarczające zróżnicowanie pewnych pól semantycznych w języku-biorcy w porównaniu z językiem-dawcą,
5. niekorzystne asocjacje rodzimych leksemów”.

Natomiast przyczynami zewnątrzjęzykowymi są (Mańczak-Wohlfeld 1995: 18):

1. „Konieczność nazywania nowych desygnatów, co wydaje się rozwiązaniem bardziej ekonomicznym niż sztuczne stwarzanie rodzimych określeń,
2. wprowadzanie pożyczek z języka, który cieszy się dużym presitżem”.

Wyróżnić jeszcze można zapożyczenia, które są konieczne w pewnych sytuacjach. Są to m.in.: egzotyzmy– wyrazy związane z kulturą kraju, a więc nazwy tańców, potraw, pieniędzy, nazwy desygnatów i pojęć nieznanych w języku biorcy (Rusek 2002: 442).

Zapożyczone wyrazy przechodzą drogą bezpośrednią, tj. z języka do języka, lub za pośrednictwem innego języka, który jest zwany językiem-ogniwem. Przy zapożyczeniach bezpośrednich mamy do czynienia z kontaktem prostym, natomiast przy zapożyczeniach pośrednich występuje kontakt złożony, składający się z kilku poziomów:

1. Zapożyczenia przez ogniwa pośrednie,
2. Język angielski jako ogniwo pośrednie,
3. Neologizmy grecko-łacińskie, powstałe na gruncie języka angielskiego (Fisiak 1962: 286-294).

2. Społeczne uwarunkowania zapożyczeń językowych w bułgarszczyźnie

Ze zjawiskiem zapożyczeń językowych w mowie bułgarskiej spotykamy się niemal codziennie. Wiele pożyczek pochodzi z języka arabskiego, perskiego, rosyjskiego czy tureckiego – tutaj związane jest to z faktem długoletniej niewoli tureckiej. Dziś jednak najwięcej wyrazów czerpiemy z języka angielskiego, który jest niezwykle popularny i zna go prawie każdy młody człowiek. Pamiętajmy też, że każde zapożyczenie ma swoją przyczynę językową bądź pozajęzykową. W tym rozdziale chciałabym się zająć przyczynami pozajęzykowymi, które opiszę poniżej.

Żyjemy w czasach, w których nie można mówić o czystym języku narodowym. Dlaczego zapożyczamy słowa? I jakie są to słowa? Przede wszystkim zapożyczamy te wyrazy, które nazywają nowe zdobycze cywilizacyjne.

Popularne jest również zapożyczanie modnych wyrazów, traktowanych jako prestiżowe. Zjawisko to nazywamy potocznie efektem snobizmu. Chcąc wzbogacić swój język o wyrazy modne, chętnie sięgamy po obcojęzyczne pożyczki. Do takich słów należeć może np. „интервю” (ang. interview) brzmiący lepiej niż „wywiad”. Spotkać się też możemy z anglicyzmem "парти” (ang. party) używanym zamiast ‘prywatki’ czy ‘imprezy’. Najbardziej jednak zadziwił mnie wyraz ‘афтършейв’ (ang. aftershave) oznaczający krem po goleniu. W bułgarszczyźnie powstała nazwa kremu do golenia („крем за бръснене’), dlaczego więc nie istnieje krem po goleniu? Często zapożyczamy też nazwy ubiorów. Tak więc do bułgarszczyzny trafiły ‘джинси’ (ang. jeans), czyli spodnie uszyte z materiału o nazwie джинс. ‘Ковбойки’ (ang, cowboy) natomiast to buty, które zakładano do jazdy konnej (Rusek 2002: 446).

Istotną rolę w procesie zapożyczania odgrywa wykształcenie grup społecznych. Ucząc się nowych języków, poznajemy słowa, które później, często nieświadomie, wplatamy w rodzimą mowę, przyczyniając się jednocześnie do przenikania i wzajemnego oddziaływania na siebie obu języków. W ten sposób możemy usłyszeć u młodych ludzi zwroty takie, jak „Имам много хубав лайфстайл” (Mam bardzo ciekawy styl życia- <ang. lifestyle>) czy „красиви дизайнерски джинси” (Ładne dizajnerskie jeansy <ang. design>). Pożyczki wzbogacają język, ale musimy pamiętać, że zbyt duża ich liczba może przyczynić się do zubożenia rodzimego zasobu leksykalnego.

Kolejnym czynnikiem, który wpływa na zapożyczanie wyrazów z języków obcych, jest zaspokojenie społecznej potrzeby komunikacji językowej. Dochodzi do tego poprzez wprowadzanie słownictwa odzwierciedlającego rozwój cywilizacyjny – głównie z języka angielskiego. Przyczyną zapożyczeń jest pojawienie się nowego słownictwa nazywającego przedmioty lub zjawiska wcześniej nieznane w języku biorcy. Przyjmujemy wtedy słownictwo z języka kraju, w którym powstało. Nie zawsze istnieje możliwość znalezienia odpowiednika w języku ojczystym, ponieważ trudno nazwać całkowicie nowy desygnat. Do takich wyrazów zaliczamy głównie nazwy nowych dyscyplin sportowych i terminologię związaną z techniką. Tutaj za przykład może posłużyć innowacyjny termin ‘кросфит’ (ang. crossfit), czyli dyscyplina sportu polegająca na wykonywaniu ruchów ciała bądź przemieszczaniu się, np. bieganie, wiosłowanie czy podnoszenie hantli. Dla znanego dziś wszystkim wyrazu „хокей’ (ang. hockey) również trudno było znaleźć odpowiednik w języku rodzimym, dlatego przejęto go bezpośrednio z języka dawcy.

Jeśli chodzi o nazwy techniczne, dominuje terminologia związana z komputerami. Są to m.in. następujące anglicyzmy: ‘софтуер’ (ang. software) czy ‘процесор’ (ang. procesor).

Należy pamiętać o tym, że uwarunkowań społecznych w zasadzie nie da się współcześnie oddzielić od uwarunkowań społeczno-politycznych i uwarunkowań kulturalnych. Wszystkie te sfery przenikają się nawzajem. W okresie przemian ustrojowych w Bułgarii zapożyczono dość dużo wyrazów, należących do terminologii związanej z ekonomią, gospodarką rynkową, finansami, organizacją przedsiębiorstw i administracją. Wśród nich znajdziemy nazwy ‘zarządu firm’, ale też „dyrektorów, kierowników”. Zatem ‘zarząd’ w najnowszej bułgarszczyźnie nie nazywa się ‘управление’, lecz ‘борд’ (ang, board). Obecnie o szefie powiemy ‘бос’ (ang. boss), a wyrazem ‘мениджър’ nazwiemy dyrektora czy prezesa.

Inną dziedziną życia, gdzie pojawiają się zapożyczenia z języków zachodnioeuropejskich, jest narkomania i handel narkotykami. Nic więc dziwnego, że słowa z tej grupy znaczeniowej przeniknęły do dzisiejszej bułgarszczyzny. Dawniejszy “наркотик” zastąpił anglicyzm „дрога” (ang. drug). Jeśli chodzi o terminologię socjalno-ekonomiczną, świetnym przykładem będzie wcześniej przeze mnie wspomniany popularny wyraz ‘кеш’ (ang. cash) oznaczający gotówkę. „Hitem językowym” też jest ‘чейнджбюрo’ (ang. change –wymiana), czyli kantor wymiany walut, dawniej nazywany ‘обмяна на валута’. Podobnie bułgarski wyraz ‘аренда’ (dzierżawa) coraz częściej jest zastępowany słowem ‘лизинг’ (ang. leasing).

Często zapożyczamy również słowa związane ze sztuką. Nieudane dzieło sztuki czy sztukę niskiej wartości określimy jako ‘кич’ (ang. kitsch), a widowisko nazwiemy ‘шоу’ (ang. show). Niedawno do bułgarszczyzny wszedł również wyraz ‘дизайн’ (аng. design) oznaczający projekt graficzny, artystyczny. Angielszczyzna wywarła także wpływ na nazwy niektórych artykułów spożywczych. Mam tutaj na myśli ‘кекс’ oznaczający ciastko, pochodzący z angielskiego cake. Natomiast ‘чипс’ (ang. chips) został zapożyczony z angielszczyzny w postaci liczy mnogiej ‘чипси’.

Istnieją również wyrazy, które są przejmowane, aby wypełnić lukę w słownictwie bułgarskim. Takim wyrazem będzie ‘тийнейджър’ (аng. teenager) oznaczający osobę kilkunastoletnią. Bułgarszczyzna nie posiada w swoim zasobie słownictwa jednostki leksykalnej oddającej ten desygnat.

Ze względu na popularność angielszczyzny, współcześnie panuje przekonanie, że każdy wykształcony człowiek powinien znać angielski. Należy wobec tego postawić sobie pytanie, czy anglicyzmy zagrażają innym językom i czy nie należałoby przeciwstawić się tej sytuacji?

E.Mańczak-Wohlfeld w swoim Wstępie do Słownika (2010) pisze, że język angielski stanowi zdecydowanie lepsze, prostsze i tańsze rozwiązanie niż utrzymywanie wielojęzyczności. Uważa też, że nie ma sensu stwarzanie sztucznego języka lub promowanie innego do pełnienia roli języka międzynarodowej komunikacji. Język angielski będzie dominował w najbliższej przyszłości i nie należy upatrywać w tym niczego złego.

II. Adaptacja graficzna, fonologiczna, morfologiczna i semantyczna zapożyczeń angielskich

1. Adaptacja graficzna zapożyczeń angielskich

Pisownia angielska znacznie się różni od pisowni bułgarskiej. W pierwszej mamy 26 znaków zapisywanych łacinką, natomiast bułgarszczyzna posiada 30 liter zapisywanych cyrlicą. Proces adaptacji graficznej polega na zapisie zapożyczeń angielskich alfabetem cyrlickim. Przy zapożyczaniu ważne jest, by zapis bułgarski oddawał zapożyczony wyraz pod względem brzmieniowym.

Poniżej przedstawiam wybrane przykłady adaptacji graficznej anglicyzmów w języku bułgarskim.

Redukcja podwójnych spółgłosek:

Samogłoski i grupy samogłosek:

2. Adaptacja fonologiczna zapożyczeń angielskich

Adaptacja fonologiczna jest związana z adaptacją graficzną i jest to proces bardzo skomplikowany. Dzieje się tak, ponieważ znaki graficzne języka angielskiego mają inną wartość fonologiczną. Zatem system fonologiczny języka angielskiego jest zupełnie inny niż system fonologiczny języka bułgarskiego (występuje duża rozbieżność, gdy chodzi o liczbę fonemów oraz rozmaitą ich dystrybucję w obu językach). W bułgarszczyźnie występuje 8 fonemów samogłoskowych, brak za to dyftongów, których angielszczyzna posiada aż 8 oraz 12 fonemów samogłoskowych. Język bułgarski charakteryzuje się za to większą liczbą fonemów spółgłoskowych (36), gdy język angielski ma ich tylko 24. Niekiedy zauważamy prawidłową identyfikację fonemów angielskich i w następstwie tego poprawne odpowiedniki w języku bułgarskim, np. ang. /tank/ > bułg. /танк/. Adaptacja fonologiczna polega na zastąpieniu angielskich fonemów ich najbliższymi bułgarskimi odpowiednikami: ang. /scooter/ > bułg. /скутер/. Istnieją również anglicyzmy, przy których trudno dobrać najbardziej odpowiedni fonem, np. ang. /boxer/ > bułg. /боксер/ а /боксьор/ czy ang. trainer > bułg. /треньор/ а /трейнър/. Poniżej wymieniam kilka przykładów adaptacji fonologicznej anglicyzmów w języku bułgarskim.

Fonemy samogłoskowe:

3. Adaptacja morfologiczna zapożyczeń angielskich

Zebrany materiał zawiera 371 haseł wyekscerpowanych z trzech numerów bułgarskiej prasy męskiej. Najwięcej poświadczonych jest rzeczowników (331), na drugim miejscu znajdują się przymiotniki (28), na trzecim 10 czasowników i na czwartym 2 przysłówki.

Wszystkie czasowniki angielskie są adoptowane morfologicznie, tj. do zapożyczenia dodaje się odpowiedni przyrostek czasownikowy, np. –ирам.

Przymiotniki pochodzenia angielskiego najczęściej zawierają formanty: -ски, -ен, -ов, np. бармански, дизайнерски, фермерски, фенски, спонсорски, баскетболен, коктейлен, клубен, тренировъчен, футболен, рекорден, хокейен, боксов, филмов, танков. Nie podlegają adaptacji m.in.: анти-ейджинг, анти-стрес, хепи, секси, стронг.

Zastanawiający jest fakt, dlaczego jest tak duża przewaga rzeczowników nad innymi częściami mowy. W swojej pracy Tendencje rozwojowe współczesnych zapożyczeń angielskich w języku polskim E. Mańczak-Wohlfeld (1995: 55) przywołuje poglądy innych językoznawców. E. Haugen uważa, że najwięcej w języku jest rzeczowników i czasowników, ponieważ język nie wymaga dużej liczby pomocniczych jednostek leksykalnych spełniających funkcje gramatyczne. Natomiast I. Bajerowa twierdzi, że przewaga rzeczowników wynika z myślenia przez ludzi konstrukcjami nominalnymi. Zupełnie inne zdanie ma U.Weinreich, który wychodzi z założenia, że to semantyka decyduje o takiej ilości rzeczowników w języku (Mańczak-Wohlfeld 1995: 55).

Jeśli chodzi o rodzaj gramatyczny danego leksemu, to 92% rzeczowników jest rodzaju męskiego (309), 6% to rzeczowniki rodzaju żeńskiego (20) i tylko 2% to rzeczowniki rodzaju nijakiego.

Na nadanie – w procesie adaptacji morfologicznej anglicyzmów – określonego rodzaju rzeczownikom ma wpływ kilka czynników. Wymienia je E. Mańczak-Wohlfeld (1995: 56)

1) „struktura wygłosu zapożyczonej jednostki leksykalnej,

2) forma graficzna zapożyczenia, o ile jest ono odczytywane zgodnie z pisownią,

forma dodanego sufiksu rodzimego,

znaczenie wyrazu zapożyczonego i jego relacja do rodzaju gramatycznego leksemu o podobnej semantyce w języku-biorcy,

pośrednictwo języka-ogniwa w procesie zapożyczania,

płeć osobnika zapożyczanego przez dany rzeczownik,

homonimia,

struktura morfologiczna zapożyczenia”.

W omawianym przeze mnie materiale można zauważyć, że pierwsze trzy z wyżej wymienionych czynników decydują w języku bułgarskim o nadaniu określonego rodzaju. Pierwszy z nich, struktura wygłosu zapożyczonej jednostki leksykalnej, obejmuje rzeczowniki, które mają spółgłoskę w wygłosie, np. стрес, парк, кастинг, клуб, линк, рапър, скутер, браузър, бургер, репортер, баскетболист, спортист, журналист. Ponadto jeden wyraz, spośród wyekscerpowanych przeze mnie rzeczowników, posiada rodzaj męski, mimo że kończy się na samogłoskę. Mam na myśli słowo денди (ang. dandy) określające człowieka modnie ubranego, światowego.

Rodzaj żeński otrzymują te anglicyzmy, które zakończone są na samogłoskę –a, np. видеокамера (videocamera). Drugą grupę tworzą leksemy, które w języku angielskim zakończone są na spółgłoskę, ale na gruncie bułgarskim otrzymują końcówkę rodzajową –a, np. ферма, фланелка, барманка, репортерка, (ferm, flannel, barman, reporter). Wyrazy takie jak лейди, мис (lady, miss) przyjmują rodzaj żeński ze względu na rodzaj naturalny.

Rodzaj nijaki przyjmują te anglicyzmy, które zakończone są na o, i, е, y lub u, np.; хоби, шоу, клипче, зомби. Tak więc na nadanie rodzaju nijakiego ma wpływ pierwszy z wymienionych czynników.

Do kategorii pluralia tantum należą rzeczowniki o nieustalonym rodzaju, charakteryzujące się końcówką –i/и, np. джинси.

4. Adaptacja semantyczna zapożyczeń angielskich

Poniżej będę się zajmowała zmianami znaczeniowymi zapożyczanych wyrazów. W adaptacji semantycznej możemy wyróżnić trzy główne typy: zwężenie, przeniesienie i rozszerzenie znaczenia. Wyrazy zakończone sufiksem –or lub –er w języku bułgarskim oznaczają urządzenia, a w języku angielskim również osoby wykonujące czynności, np. плейър oznacza odtwarzacz mp3, natomiast w języku angielskim to także gracz, zawodnik, muzyk, aktor. Podobnie jest ze słowem шейк, które w bułgarszczyźnie oznacza napój z mleka, natomiast w angielszczyźnie to także czasownik oznaczający: wstrząsać, potrząsać, strząsać, zachwiać, drżeć. Osobliwe znaczenia ma też wyraz екшън oznaczający w języku bułgarskim akcję, natomiast w języku dawcy to też działanie, operacja czy udział.

Adaptacja semantyczna powyższych anglicyzmów polega na zwężeniu ich znaczenia. W procesie zapożyczenia ma również miejsce przejęcie znaczenia zapożyczanego wyrazu. Tak więc джип oznacza rodzaj samochodu terenowego zarówno w angielszczyźnie, jak i w bułgarszczyźnie. Tak samo można powiedzieć o wyrazie хокей, który w obu językach oznacza grę zespołową z użyciem kijów. Takich wyrazów jest mnóstwo, jednak najwięcej występuje ich w terminologii sportowej: баскетбол, бокс, бумеранг, голф, бадминтон,, ръгби.

Ostatnim typem zmian semantycznych jest rozszerzenie. Jest to najrzadziej obserwowane zjawisko adaptacji semantycznej. Przykładem może być wyraz гангстер, oznaczającym w angielszczyźnie po prostu członka gangu, natomiast w bułgarszczyźnie to też złodziej, bandyta, oszust, osoba o złej reputacji. Bułgarska екзкурзия to wycieczka nie mająca żadnych ograniczeń czasowych, może trwać kilka dni lub miesięcy, natomiast angielskie excursion – to „krótki, zazwyczaj jednodniowy wypad w określonym celu”. Reasumując powyższe rozważania warto zauważyć, że zapożyczenia angielskie łatwo adaptują się w języku bułgarskim. Jak wiadomo, każdy język jest żywy, chłonny i przyswajanie nowych pożyczek nie stanowi problemu. Należy jednak pamiętać o tym, że nieracjonalne posługiwanie się zapożyczeniami angielskimi może się przyczynić do zubożenia języka rodzimego.

III. Charakterystyka semantyczna zapożyczeń angielskich

1. Opis znaczeniowy zapożyczeń angielskich

Prawie cały materiał (obejmujący różne części mowy) podzieliłam na pola znaczeniowe. Znajdują się w nich 363 hasła. Kolejność prezentacji grup semantycznych zależy od liczby tworzących je leksemów.

1.1. Sport (84)

a) Nazwy dyscyplin i terminów sportowych: бадминтон (1), баскетбол (4), баскеболна (1), бек (1), блокирам (2), бодибилдинг (8), бокс (12), боксов (1), боксирам (1), боксиране (1), волейбол (1), голф (2),крос (1), кросфит (17), кросоувър (1), кикбокс (1), файтърска (1), фитнес (172), футбол (20), футболен (17), покер (7), пулдаун (8), пулоъвър (2), спийд (1), спортувам (12), спортна (30), спорт (37), ски (1),стик (1), стронг (3), стречинг (4), суперсерия (3), тенис (6), тренировка (271), тренировъчна (21), тренирам (98), трениране (3), хандбал (1), хокей (3), хокейна (2), уайнбокс (1), уелнес (2), ръгби (1), спринт (1) претренирване (1), уиндзърски (1)

b) Wydarzenie sportowe, ich reguły, nazwy sprzętu sportowego i miejsc związanych ze sportem: бумеранг (1), мач (38), нокаут (1), гол (12), гейм (1), корт (1),корнер (1) пек-дек машина (1), ролер (4), ринг (3), степер (13), стопер (1), супербоул (1), суперсет (1), таймер (1), техноджим (1), тим (3), хай-пол (1), флайс (7), рекорд (4), рекорден (1), спийд (1), суинг (3), хеттрик (1), ъперкът (1)

с) Ludzie uprawiający sport lub związani ze sportem: баскетболист (2), бодибилдър (1), боксьор (2), кросфитър (1), файтър (2), фен (27), фенка (1), футболист (7), спортист (19), стронгмен (3), тенисистка (1), треньор (37), трейнър (1)

1. 2. Człowiek (73)

a) Człowiek i społeczeństwo: аутсайдер (1), блогър (3), влогър (1),, гръндж-ера (1), дизайнер (16), дизайнерски (6), дизайн (19), джентълмен (1), джуниор (2), килър (1), лифтър (1), мастър (1), мистер (18), мис (6), плейбой (2), плеймейт (2), плеймейтка (1), пенсионер (1), принцеса (1), тийнейджър (5), хулиган (1), лидер (4), фрийлансър (1)

b) Grupy społeczne, zawody i organizacje: барманка (1), бармански (1), барист(1), гайд (1),гангстер (3), денди (3), инвестор (4), конгресмен (1), лейди (1), мениджър (10), пиар (1),репортер (2), репортерка (5), сексолог (1), сноб (2), скулптор (2), снайпер (2), снайперист (2), спикър (1), спонсор (8), спонсорка (1), стюардеса (1), юнки (1)

c) Styl życia, uczucia, zachowanie: дизайнирам (1), имидж (2), лансинг (1), лайфстайл (9), фифти-фифти (1), ню романтик (1), сексапил (2), сексапилна (6), секси (12), сексуална (7), стриптийз (1), спонсорство (2), спонсорски (2), стрес (3), стресово (1), хайлайф (1), хепи (1), хоби (2), хенди (1), флирт (1), флиртувам (2), стайлинг (2), анти-стрес (1), окей (2), читинг (1)

d) części ciała: скалп (1)

1. 3. Media i kultura popularna (37)

a) Telewizja i kino: филм (57), филмова (3), филмирам (1), медия (6),праймтайм (1), риалити-шоу (2), сезон (2), сериал (6), скеч (1), токшоу (2), трилър (1), уестерн (1), шоу (20), блок (5), сай-фай (1)

b) Książki: бестселър (1).

с) Kultura popularna: блог (4), бранд (8), брандиран (1), екшън (1), есемес (2), интервю (18), интервюирам (1), кастинг (4), попкултурен (1), слоган (2), супер (10), таблоид (1), топ (9), хит (2), пърформанс (2), хай пърформанс (6), хемингуеевски (1), софткор (1), стандарт (1), стандартен (6)

1.4. Muzyka (35)

a) Muzyka: блек метъл (1), блуграс (1),бритпоп (1), джаз (8), дръм енд бейс (1) електропоп (2), фънк (1), метъл (1), поп (8), поп-фолк (3), попмузика (1), рап (1), рок (6), рокендрол (2), рокопера (1), хард рок (1), соул (3)

b) Wykonawcy muzyki i zespoły: беквокал (1), бенд (1), диджей (2), фолкпевица (1), поппевица (1), рапър (1), рокзвезда (1), пънк (1)

c) Imprezy muzyczne i środki przekazu muzyki: видеоклип (1), диск (1), клип (13), клипче (1), МР3-плейър (1), саунд (1), саунтрак (6), сингъл (2), сторидж (1), микс (13)

1.5. Technologia, internet i komputery (35)

a) Komputery, oprogramowania: локейшън (3), мултитъч (1), процесор (2), пушпрес (1), софтуер (3), софтуерен (1), сървър (1), файл (2)

b) Internet: браузър (1),имейл (3), интернет (22), кибер (1), линк (1), фейсбук (5), мейл (4), онлайн (15), сайт (29), скайп (1), туитър (2), уеб (3), уебсайт (1), чат (1)

c) Maszyny, urządzenia elektroniczne: булдозер (1), бутон (1), интерфейс (1), компютър (20), лаптоп (1), принтер (3), смартфон (7), сенсорен (2), телефон (9), телевизор (1), телевизионен (6), чип (1), блендър (1), пауър (2)

1.6. Miejsca, wydarzenia, czas (25):

бар (12), банкет (1), брънч (1), кетъринг (1), конейнер (1), клуб (30), клубен (3), лофт (1), лунапарк (1), зоопарк (1), ферма (1), фермерска (1), мини бар (1), офис (11), офисен (1), парк (1), парти (10), пентхаус (1), стейт (2), тунел (1), хелп-център (1), паркинг (3), паркирам (1), уикенд (1)

1.7. Еkonomia i gospodarka (23):

банка (4), бизнес (44), бизнесмен (5), бюджет (2), джоб (2),долар (21), кеш (11), маркетинов (1), маркетинг (1), маркетиране (1), митинг (1), нискобюджетен(1), супермаркет (1), суперстор (1) шоубизнес (1), паунд (1), рейтинг (2), ресурс (1), римейк (1), сайд (1), холдинг (1), мърчъндайзинг (1)

1. 8. Jedzenie i napoje (15):

бургер (8), гайнър(4), грейпфрут (1), кетчуп (2), коктейл (2), коктейлен (2), кола (1), лайм (7), стек (3), уиски (6), шейк (6), чизкейк (1), чипс (2), турбоснак (1), нутришън (3)

1.9. Transport i motoryzacja (14):

aвтобус (4), додж (4), джип (1), мустанг (1), якт (2), дизел (3), спойлер (2), скутер (3), суперавтомобил (1), суперкола (1), тандем (3) танк (6), танков (1), трамвай(1),

1.10. Zdrowie i kosmetyka (8):

афтършейф (1), фет-бърнър (1), анти-ейджинг (1), анти-стрес (1), карнилайф (5), липофилинг (5), спрей (2), шампоан (3)

1. 11. Ubiór i moda (7):

materiałyistroje: блейзър (1), джинси (5), кецове (2), фланелка (4), пуловер (3), тениска (1), тренч (1)

1.12. Edukacja (4):

скул (1), тест (15), тествам (1), сaйънс (1)

1.13. Przyroda, zwierzę i widziadło (3):

боксер (1), джунгла (1), зомби (1),

2. Charakterystyka frekwencyjna zapożyczeń angielskich

Lista frekwencyjna (rangowa)

Lista frekwencyjna zawiera 30 najczęśniej użytych haseł. Jak już wspomniałam na początku artykułu, zostały one wyekscerpowane z trzech numerów bułgarskiej prasy dla mężczyzn. RANGA A odpowiada liczbie porządkowej przedstawionych haseł, RANGA B natomiast prezentuje faktyczną pozycję frekwencyjną. W kolejnej kolumnie znajduje się hasło, następnie liczba jego poświadczeń, w ostatniej udział procentowy użyć hasła w stosunku do całości użyć anglicyzmów w materiale.

Kolejna tabela przedstawia udział procentowy kategorii semantycznych w stosunku do wszystkich poświadczeń.

Warto też zwrócić uwagę na % wszystkich haseł poświadczonych jednokrotnie, dwu-, trzy-, cztero- i pięciokrotnie.

Niemal połowa haseł (49%) to wyrazy użyte tylko jeden raz. Anglicyzmy poświad-czone w tekstach jednokrotnie oraz dwa, trzy, cztery i pięć razy stanowią aż 80,52% haseł. Fakty te (zwłaszcza dotyczące jednokrotnego użycia wyrazów) dowodzą, że przynajmniej częściowo posługiwanie się anglicyzmami nie jest czynnikiem potrzeb językowych, lecz mody językowej.

*

Interesującym faktem jest procent haseł związanych ze sportem (prawie 50%), wyekscerpowanych przeze mnie z bułgarskich czasopism dla mężczyzn. Jeszcze w 1989 roku większość anglicyzmów w języku bułgarskim pochodziło z ogólnopolitycznej i sportowej sfery. W ostatnich latach język angielski dominuje w całym świecie (włączając Bułgarię), a przede wszystkim w sferze technologii komputerowych. W czasopismach, które wybrałam, jest tylko 35 słów (poświadczonych 156 razy) związanych z tą sferą, a prawie połowa (aż 986 poświadczeń 83 haseł) jest związana ze sportem. Możemy tutaj zauważyć, jak silny wpływ na bułgarszczyznę wywierają słowa z tej kategorii. Przyczyną tego może być wzrost zainteresowania ludzi nie tylko sportem, ale i zdrowym stylem życiem, chęcią poprawy swojej kondycji lub też zwyczajnie modą na sport, która pojawiła się w ostatnich czasach.

Kolejnym interesującym wnioskiem jest fakt, że w czasopismach głównym tematem jest sport, trening i zdrowe odżywianie. Funkcjonuje tutaj stereotyp mężczyzny jako osiłka i umięśnionego trenera. Nikt już nie zwraca uwagi na to, czy mężczyzna powinien być wykształcony, czy zaradny; dzisiaj ma mieć on duże mięśnie i spędzać cały wolny czas na siłowni.

Podsumowując należy stwierdzić, że pożyczki leksykalne są bardzo częstym zjawiskiem w dzisiejszych czasach, przenikają one do języka stosunkowo szybko i niestety nie da się ich uniknąć. Świat wciąż się rozwija, powstają nowe przedmioty, technologie, dziedziny nauki czy sportu, których wcześniej nie znaliśmy. Zapożyczamy zatem, kiedy nie istnieje nazwa nowego desygnatu. Zamiast wymyślać na siłę nową nazwę, przejmujemy termin z języka dawcy, zwykle z angielskiego. Tak więc lepiej wprowadzić angielski wyraz interfejs niż powiedzieć „върху лице”. Serwer też raczej jest offline niż oтсъствен.